Hen suyễn và những điều cần biết để điều trị hiệu quả

Hen suyễn hay hen phế quản là bệnh mãn tính đường hô hấp, tuy bệnh không quá nguy hiểm nhưng nếu không kiểm soát được có thể gây tử vong cho người bệnh. Cùng tìm hiểu về bệnh lý này để điều trị và tránh hậu quả không mong muốn có thể xảy ra.

1. Bệnh hen suyễn là gì?

Hen suyễn hay hen phế quản – Asthma là một bệnh mãn tính của hệ hô hấp còn gọi là bệnh viêm niêm mạc phế quản mạn tính. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng tắc nghẽn đường thở do phù nề, niêm mạc phế quản, tăng tiết đờm rãi và co thắt cơ trơn phế quản đặc biệt xảy ra khi gặp các tác nhân kích thích trực tiếp hoặc gián tiếp gây triệu chứng ho, nặng ngực, khó thở và khò khè. Khi cơn hen suyễn xuất hiện lớp niêm mạc của ống phế quản sẽ sưng lên, viêm nhiễm và dễ bị kích ứng. Sự co thắt và viêm nhiễm sẽ làm các đường dẫn khí thu hẹp lại, từ đó giảm lưu lượng không khí ra vào phổi. Nếu tình trạng phù nề không được kiểm soát, đường dẫn khí sẽ ngày càng thu hẹp vào, người bệnh sẽ khò khè và rất khó thở.

2. Triệu chứng của bệnh hen suyễn

Bệnh hen suyễn có nhiều triệu chứng và một số biểu hiện rất dễ gây nhầm lẫn với một số bệnh về phổi khác như lao, giãn phế quản, COPD,… Dưới đây là các triệu chứng phổ biến của bệnh hen suyễn:

Ho, đặc biệt là vào ban đêm

Triệu chứng điển hình của bệnh hen suyễn là ho, tình trạng này xảy ra khi cơ thể muốn đẩy các chất bài tiết hoặc dị nguyên từ môi trường như bụi, khói, phấn hoa, lông động vật… ra ngoài. Các bệnh về nhiễm khuẩn xoang mũi, cảm lạnh… cũng có xuất hiện triệu chứng ho nhưng nếu tình trạng ho kéo dài, các cơn ho xuất hiện chủ yếu vào ban đêm do đường thở bị thu hẹp thì người bệnh cần lưu ý vì có thể đó là dấu hiệu của bệnh hen suyễn.

Thở khò khè

Khò khè là dạng tiếng rít hay âm thanh không bình thường phát ra khi thở, đây cũng là dấu hiệu điển hình của bệnh hen suyễn. Khi không khí đi qua phổi bị cản trở bởi ống phế quản bị phù nề sẽ tạo nên âm thanh khò khè. Tình trạng này sẽ dễ xảy ra khi gặp không khí lạnh.

Khó thở

Triệu chứng hen suyễn bao gồm việc khó tử này xảy ra do đường thở bị thu hẹp.

Đau thắt ngực, đau hoặc áp lực

Người bệnh cảm thấy như có vật gì đè nặng hoặc siết chặt ngực.

Hơi thở rất nhanh và gấp

Đây cũng là dấu hiệu đặc trưng của bệnh hen suyễn. Triệu chứng này sẽ nặng hơn khi người bệnh vận động nhiều như leo cầu thang, chạy bộ, tập thể dục..,

Mặt nhợt nhạt, mồ hôi

Người bệnh sẽ có dấu hiệu mặt nhợt nhạt, ra mồ hôi, mệt mỏi khi cơ thể không được cung cấp đủ lượng oxy.

Ngoài các triệu chứng này thì người bệnh hen suyễn còn thấy có xuất hiện một số triệu chứng như:

• Có hoặc không có xuất hiện đồng thời các dấu hiệu trên.
• Cơn hen bị gián đoạn ở người này nhưng liên tục ở người khác.
• Một số người chỉ bị hen khi tập thể dục hoặc thay đổi thời tiết.

3. Nguyên nhân gây hen suyễn là gì?

Có rất nhiều nguyên nhân gây hen suyễn mà người bệnh có thể gặp phải:

Khói thuốc lá

Khói thuốc lá không tốt cho tất cả mọi người, đặc biệt là với những người bị hen suyễn. Nên nếu hít phải khói thuốc cũng có thể gây cơn suyễn.

Mạt bụi

Mạt bụi có hầu hết ở mọi nơi và đây là nguyên nhân gây hen suyễn. Nên người bệnh suyễn cần vệ sinh sạch vỏ gối, đệm, không nên dùng gối nhồi lông ngỗng, chăn lông, không để thú nhồi bông ở phòng ngủ để loại bỏ tối đa mạt bụi.

Ô nhiễm không khí

Ô nhiễm không khí có thể đến từ nhà máy, xe cộ và các nguồn khác có thể gây cơn suyễn.

Dị ứng với gián

Gián và phân gián có thể gây bệnh hen suyễn do đó nên loại bỏ gián trong nhà bằng cách loại bỏ vụn thực phẩm, hút bụi hoặc quét sạch những nơi có thể sinh sôi gián.

Thú nuôi

Lông thú nuôi là một nguyên nhân gây bệnh hen suyễn. Tránh xa vật nuôi và hút bụi thường xuyên để cải thiện tình trạng.

Nấm mốc

Hít thở phải nấm mốc cũng gây ra cơn suyễn mà nấm mốc thường phát triển ở môi trường có độ ẩm cao vì thế để giữ độ ẩm thấp có thể sử dụng điều hòa không khí hoặc máy giảm độ ẩm.

Khói do đốt gỗ hoặc cỏ

Khói do việc đốt gỗ hoặc cỏ, lá cây… sẽ tạo nên hỗn hợp khí và các mảnh than nhỏ có hại. Nếu hít phải quá nhiều khói sẽ là nguyên nhân gây suyễn.

Các nguyên nhân hen suyễn khác

Ngoài các nguyên nhân kể trên thì nhiễm trùng do cảm cúm, cảm lạnh, siêu vi hợp bào hô hấp… đều có thể là nguyên nhân gây suyễn.

• Viêm xoang, dị ứng, hít phải hóa học và bị trào ngược axit cũng là nguyên nhân gây bệnh.
• Đốt nhang, nến gây ra hạt vô cơ, ảnh hưởng đến việc kiểm soát triệu chứng hen suyễn.
• Hít không khí lạnh và khô, sử dụng một số loại thuốc như aspirin, thực phẩm, gia vị và hương thơm có thể gây bệnh.
• Trào ngược dạ dày thực quản.
• Cảm xúc mạnh như lo lắng, cười, buồn hoặc stress.
• Chất bảo quản thực phẩm (sulfite) được tìm thấy trong tôm, dưa chua, bia và rượu, trái cây khô và nước chanh đóng chai… cũng có thể gây hen suyễn.

4. Đối tượng của bệnh hen suyễn

Hen suyễn là bệnh mãn tính phổ biến nhất ở trẻ em, bệnh có thể gặp ở người lớn đặc biệt là người lớn tuổi. Đối tượng dễ mắc hen suyễn là:

• Người bệnh mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp.
• Bị dị ứng, chàm.
• Trong gia đình có bố hoặc mẹ có người mắc bệnh hen suyễn.
• Những người sống và làm việc trong môi trường ô nhiễm nhiều khói bụi và hóa chất có thể mắc hen suyễn như giáo viên, công nhân xây dựng, người khai thác khoáng sản,…

5. Hệ quả của bệnh hen suyễn

Suyễn nếu không được điều trị kịp thời sẽ có thể biến chứng nặng, nguy hiểm đến tính mạng. Một số biến chứng của bệnh hen suyễn như:

5.1. Ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh

Do bệnh hen suyễn có thể tái phát thường xuyên với những cơn ho dai dẳng vào ban đêm, người bệnh mất ngủ, mệt mỏi ban ngày… sẽ ảnh hưởng đến chất lượng học tập, công việc, có thể tác động đến các mối quan hệ vợ chồng…

5.2. Có khả năng gây tử vong hoặc để lại nhiều biến chứng nguy hiểm

Tuy không phải bệnh lý nguy hiểm nhưng hen suyễn vẫn có thể gây tử vong mặc dù tỷ lệ tương đối thấp so với các bệnh mãn tính khác. Do đó mà người bệnh không nên chủ quan và sớm điều trị, kiểm soát cơn hen để tránh dẫn đến các biến chứng như viêm phế quản, khí phế thũng, tâm phế mạn tính, suy hô hấp, ngừng hô hấp kèm tổn thương não, xẹp phổi, tràn khí màng phổi,…

5.3. Gây nguy hiểm với phụ nữ mang thai

Phụ nữ mang thai có thể gặp hen suyễn ở tuần thứ 24 – 36 của thai kỳ. Bệnh hen suyễn dễ dẫn đến các biến chứng như sản giật, xuất huyết âm đạo, sinh non… Trẻ sinh ra do mẹ bị suyễn khi mang thai cũng nhẹ cân hơn những đứa trẻ bình thường.

6. Phân loại bệnh hen suyễn như thế nào?

Căn cứ vào mức độ nặng của bệnh hen suyễn mà bệnh được phân loại như sau:

• Cơn hen nhẹ từng cơn: Các triệu chứng nhẹ dưới hai lần/tuần. Các triệu chứng ban đêm ít hơn 2 lần một tháng và it lên cơn hen.
• Hen suyễn dai dẳng nhẹ: Thấy các triệu chứng từ 3 đến 6 lần một tuần. Các triệu chứng ban đêm 3 đến 4 lần một tháng. Các cơn hen suyễn có thể ảnh hưởng đến các hoạt động.
• Cơn hen dai dẳng vừa phải: Các triệu chứng từ 3 đến 6 lần một tuần. Các triệu chứng ban đêm 3 đến 4 lần một tháng. Các cơn hen suyễn có thể ảnh hưởng đến các hoạt động.
• Cơn hen dai dẳng nặng: Các triệu chứng liên tục xảy ra cả ngày và đêm, người bệnh phải hạn chế các hoạt động của mình.

7. Chẩn đoán hen suyễn

Bác sĩ sẽ bắt đầu khám và hỏi về các triệu chứng cũng như tiền sử bệnh của người bệnh:

• Phép đo xoắn ốc: Bài kiểm tra thở đơn giản này đo lượng khí bạn thổi ra và tốc độ ra sao.
• Lưu lượng đỉnh: Máy đo lưu lượng đỉnh có thể giúp tìm ra nguyên nhân khiến bệnh hen suyễn trở nên tồi tệ hơn, xem phương pháp điều trị có hiệu quả hay không và khi nào cần chăm sóc cấp cứu.
• Thử nghiệm oxit nitric thở ra: Người bệnh sẽ thở vào một ống nối với một máy đo lượng nitric oxide trong hơi thở của bạn. Cơ thể bạn tạo ra khí này một cách bình thường, nhưng mức độ có thể cao nếu đường thở của bạn bị viêm.

Ngoài ra người bị bệnh hen suyễn có thể được chỉ định thực hiện các xét nghiệm:

• Chụp X-quang phổi: Đây không phải là một xét nghiệm hen suyễn, nhưng bác sĩ có thể chỉ định để đảm bảo không có gì khác gây ra các triệu chứng của người bệnh.
• CT scanner lồng ngực: Áp dụng xét nghiệm này để xem bên trong phổi. Việc chụp phổi và xoang có thể xác định các vấn đề về thể chất hoặc các bệnh như nhiễm trùng có thể gây ra các vấn đề về hô hấp hoặc làm cho chúng trở nên tồi tệ hơn.
• Thử nghiệm dị ứng: Đây có thể là xét nghiệm máu hoặc da để xem người bệnh có bị dị ứng với vật nuôi, bụi, nấm mốc và phấn hoa hay không. Sau khi biết các tác nhân gây dị ứng, bạn có thể điều trị để ngăn ngừa chúng và các cơn hen suyễn.
• Bạch cầu ái toan trong đờm: Thực hiện xét nghiệm này là để tìm kiếm mức độ cao của các tế bào bạch cầu (bạch cầu ái toan) trong hỗn hợp nước bọt và chất nhầy (đờm) thoát ra khi người bệnh ho.

8. Điều trị hen suyễn

Hen suyễn không thể điều trị dứt điểm nhưng có thể làm giảm triệu chứng bằng cách dùng thuốc và tránh xa các tác nhân gây bệnh. Bạn có thể tham khảo áp dụng những cách điều trị hen suyễn sau:

8.1. Thuốc điều trị hen suyễn

Có nhiều loại thuốc được chỉ định trong việc điều trị hen suyễn, đó là:

• Thuốc corticoid dạng hít: Đây là loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị hen suyễn. Thuốc có tác dụng giảm tình trạng viêm ở các phế quản do các dị nguyên gây ra.
• Thuốc corticosteroid dạng uống: Thuốc có tác dụng ngắn và làm giảm nhanh cơn hen phế quản. Nhưng thuốc có nhiều tác dụng phụ nếu sử dụng trong thời gian dài.
• Thuốc kháng Leukotriene: Leukotriene là một chất gây viêm được hệ miễn dịch tạo ra. Nhóm thuốc này thường chỉ dùng cho hen nhẹ và dùng phối hợp với các loại thuốc khác, ít có tác dụng phụ.
• Thuốc chủ vận beta tác dụng ngắn (SABAS): Thuốc có tác dụng giãn phế quản, được dùng để cắt cơn hen phế quản.
• Thuốc chủ vận beta tác dụng kéo dài (LABAS): Thuốc có tác dụng giống với nhóm thuốc SABAS nhưng thời gian tác dụng kéo dài hơn với mục đích kiểm soát cơn hen phế quản.
• Thuốc Omalizumab (Xolair): Thuốc được chỉ định trong các trường hợp hen dị ứng do giảm lượng ige tự do.
• Liệu pháp miễn dịch: Người bệnh được giải mẫn cảm với các dị nguyên gây bệnh.
• Thuốc Theophylline: Thuốc này có tác dụng giãn phế quản và phế nang, nhưng hiện nay ít được dùng.

8.2. Thay đổi lối sống

Cùng với việc điều trị bằng thuốc thì người bệnh hen suyễn cần thay đổi lối sống, có chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh và khoa học:

• Hàng ngày cần bảo đảm cung cấp đầy đủ những dưỡng chất cần thiết như đạm, chất béo, chất xơ,… và các thực phẩm tăng sức đề kháng cho cơ thể, đặc biệt là các loại trái cây giàu vitamin C như cam, bưởi, chanh,…
• Việc rèn luyện thể dục thường xuyên cũng là cách hỗ trợ điều trị, cải thiện bệnh hiệu quả, các cơ thì phổi sẽ được gia tăng sức mạnh, ngăn ngừa những cơn hen suyễn xảy ra.
• Giữ vệ sinh không gian sống bằng cách quét dọn, hút bụi và thay ga gối thường xuyên.

9. Cách phòng bệnh hen suyễn hiệu quả

Người bệnh có thể phòng ngừa bệnh hen suyễn bằng các thói quen dưới đây:

• Có chế độ ăn phù hợp với nhiều rau xanh, trái cây tươi, đặc biệt không dùng thực phẩm có nguy cơ gây dị ứng.
• Tập luyện thể thao giúp cải thiện sức khỏe chung, tăng sức đề kháng và phòng tránh bệnh tật.
• Người bệnh nên cai thuốc nếu đang hút thuốc lá và tránh phơi nhiễm thụ động với khói thuốc lá.
• Tránh các loại thuốc có thể khiến bệnh hen nặng lên như thuốc kháng viêm không steroid hoặc thuốc chẹn beta. Nếu mắc hội chứng mạch vành cấp, người bệnh cần cân nhắc dùng thuốc chẹn beta chọn lọc cho tim mạch nếu lợi nhiều hơn hại.
• Chú ý vệ sinh không gian sống bằng cách hút bụi thường xuyên.
• Nên đeo khẩu trang khi đi ra ngoài và mặc ấm khi trời trở lạnh.

Dùng sản phẩm xịt rửa mũi dành cho trẻ em và người lớn hỗ trợ điều trị và phòng bệnh hen suyễn. Trẻ em có thể dùng xịt rửa mũi có Natri clorid, natri benzoat, polysorbate, tinh dầu tràm, nước tinh khiết. Sản phẩm sẽ giúp vệ sinh mũi hàng ngày, giúp loại bỏ gỉ mũi, chất nhầy và loại bỏ tác nhân gây viêm mũi xoang, làm sạch và thông mũi, phòng ngừa và làm giảm sổ mũi, ngạt mũi, viêm mũi dị ứng, viêm xoang; làm ẩm, phục hồi độ ẩm tự nhiên của niêm mạc mũi giúp làm giảm tình trạng khô mũi, giảm kích ứng đặc biệt trong thời tiết hanh khô, phòng điều hòa; phòng ngừa sổ mũi, ngạt mũi, viêm mũi xoang, phòng tránh các bệnh đường hô hấp. thích hợp dùng cho trẻ em từ 3 tháng tuổi trở lên.

Người lớn thì dùng sản phẩm xịt rửa có Natri clorid, natri benzoat, polysorbate, tinh dầu bạc hà, nước tinh khiết cũng có công dụng giúp vệ sinh làm sạch xoang mũi giúp ngăn ngừa và làm giảm các triệu chứng của viêm mũi dị ứng như ngạt mũi, chảy nước mũi làm thông thoáng đường thở, đào thải dịch nhầy và loại bỏ tác nhân gây viêm mũi xoang; hỗ trợ, làm giảm triệu chứng của viêm mũi, viêm xoang, giúp làm giảm đau đầu, nhức hốc mắt do viêm xoang; phòng ngừa sổ mũi, ngạt mũi, viêm mũi xoang, phòng tránh các bệnh đường hô hấp.

Bệnh hen suyễn khá phổ biến, tuy không nguy hiểm nhưng người bệnh chớ chủ quan, hãy đi khám để được điều trị đúng cách và phòng tránh để bệnh không tái phát, phát triển nặng hơn,